Lagares

Pedras de facer viño
Os lagares rupestres son un dos vestixios máis fascinantes da historia vitivinícola de Galicia, especialmente polo seu vínculo coa segunda Idade do Ferro (s. V a.C-ano 0) e a romanización (s. I-s. V d.C). No lugar do Coto do Mouro, en Taboexa, existen dous lagares rupestres vinculados ao Castro da Altamira que permitían obter mosto a través do pisado de uva. Estas antigas prensas talladas na rocha son testemuños directos da produción artesanal de viño na antigüidade e permiten entrever a importancia que tivo a cultura asociada a esta bebida alcohólica entre os habitantes dos castros romanizados e no desenvolvemento económico e cultural do noso país.

Distribución dos lagares

A presenza de lagares rupestres en Galicia está concentrada nas zonas de maior tradición viñateira. As comarcas do Ribeiro, A Ribeira Sacra, Monterrei e Valdeorras son algúns dos enclaves onde se documentaron unha maior cantidade destas antigas estruturas de vinificación. A comarca do Condado tamén forma parte da historia do viño en Galicia. Esta rexión, famosa na actualidade polo seu viño albariño, alberga ademais dos lagares rupestres de Taboexa, outros pequenos lagares vinculados a castros e a mosteiros altomedievais. É o caso dos documentados en Queimadelos (Mondariz) ou Guillade (Ponteareas). A orografía accidentada da zona, cos seus socalcos e pendentes solleiras, é ideal para o cultivo da vide.

Partes dus lagar

Que son os lagares rupestres?

Os lagares rupestres son estruturas escavadas directamente en afloramentos graníticos naturais que eran utilizadas para o pisado da uva e a obtención do mosto, paso fundamental na produción de viño. Estas construcións adoitan atoparse en lugares próximos ás viñas, en zonas onde as condicións xeográficas favorecen o cultivo da vide, con frecuencia en lugares elevados onde as néboas son escasas e en ladeiras con moito sol. En Galicia, estes lagares teñen características distintivas que os diferencian dos atopados noutras rexións da península Ibérica e de Europa. Consiste nunha ou varias cavidades talladas en pedra, xeralmente granítica, que inclúen unha plataforma onde se colocaban as uvas para ser pisadas (o calcatorium) rodeado dunha canle que conduce o líquido ata unha cavidade máis pequena (o lacus) para recoller o mosto que se obtiña do prensado.

Recreación do pisado da uva nun dos lagares do Coto do Mouro

Reconstrución ideal dunha vila romana rústica

Un legado romano e altomedieval

A influencia romana na viticultura da nosa comarca non só se evidencia na existencia destes lagares, senón tamén na cultura vitícola que perdurou ao longo dos séculos. Tras a caída do Imperio Romano, moitas das técnicas vitivinícolas introducidas polos romanos foron mantidas e adaptadas polas comunidades locais. O abandono de castros como o de Altamira trasladou a elaboración de viño ás villae rusticae ou vilas de campo, unha residencia rural dedicada á produción de produtos agrícolas e gandeiros na que tamén fixaba a súa residencia o propietario (o dominus) xunto coa súa familia e criados. Durante a Idade Media a produción de viño continuou sendo unha actividade esencial na economía rural de Galicia e da comarca do Condado, primeiro nos pequenos conventos rurais altomedievais (Guillade, Albeos, Riofrío, Angoares, etc.) e, máis tarde, nos grandes mosteiros (A Franqueira e Melón), xogando un papel fundamental no cultivo da vide e na mellora das técnicas vitivinícolas.

Detalle do mosaico dos pisadores de uva atopado na Casa del Anfiteatro de Mérida

Conclusións

Os lagares rupestres de pisado son un vínculo directo coa historia da romanización en Galicia e o legado que esta civilización deixou na viticultura local. Estas arcaicas estruturas de vinificación, dispersas pola paisaxe no contorno de castros, vilas romanas e mosteiros altomedievais, revelan unha tradición vinícola que perdurou durante un milenio.

Os lagares do Coto do Mouro de Taboexa evidencian que as raíces da elaboración do viño hai que buscala na Idade do Ferro e na romanización, cando a poboación vivía en castros ou aldeas fortificadas como a da Altamira.

Na actualidade O Condado do Tea é unha subzona da DO Rías Baixas. Ocupa os concellos da ladeira dereita do río Miño: Salvaterra de Miño, Arbo, As Neves, Crecente, Ponteareas, Salceda de Caselas e unha parte de Tui e Mos.